امام علی(علیه السلام) نقل می‏کند که زمانی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: «ای علی! پس از من، مردم به مال‌های خود فریفته می‌شوند و به دین خویش بر خدا منت نهند. رحمت پروردگار آرزو کنند، و از سطوت او ایمنی جویند. حرام خدا را حلال شمارند. با دروغ و هوس‌هایی که به غفلت در سر دارند، زندگی می‌کنند. می را نبیذ گویند و حلال پندارند. حرام را هدایت خوانند و ربا را معامله دانند.» امام افزود: از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) پرسیدم: آن زمان، آن مردم را در چه پایه نشانم؟ از دین برگشتگان یا گرفتار فتنه شده‏ها؟ رسول خدافرمود: فتنه.

شاید همین سخن رسول خدا(صلی الله علیه و آله) سبب شده بود تا ذهنیت امام درباره فتنه، آن چنان قوی شود که به حق، جریانات مقابل خود را فتنه بداند. خوارج خود، قدرت درک این معنا را نداشتند. انتظار آنها این بود که همه یا مؤمنند یا کافر.

از امام علی(ع)سؤال شد: پس اینها چه گروهی هستند؟ امام فرمود: گروهی که گرفتار فتنه شده، و پس از آن کور و کر شده‏اند.

چرا جنگ با خوارج سخت بود؟

جنگ با خوارج اقدام ساده‏ای نبود. بیشتر خوارج، از قراء و کسانی بودند که به ظاهر اهل قرآن و نماز بوده و رهبر آنها، عبدالله بن وهب (معروف به ذوالثفنات: کسی که آثار سجده بر پیشانی دارد) بود. با این حال امام از همه آنان زاهدتر بود، لذا به راحتی توانست مردم کوفه و شیعیان خویش را برای جنگ با آنها متقاعد کند.